Credo (deel I)

Jullie zullen misschien niet geloven hoe blij ik ben dat we deze onderwerpen nu behandelen. De afgelopen maanden heb ik namelijk steeds met de volgende vraag geworsteld: waarom geven we muziekles aan al die kinderen?

Begin vorig jaar zag ik het nog als vanzelfsprekend; ik had er zelfs niet eens echt over nagedacht. Misschien omdat we op het conservatorium omringd worden door mensen die muziek als een dagelijkse bezigheid beschouwen. Misschien ook omdat ik zelf zo lang met muziek bezig was dat ik het als dagelijkse bezigheid beschouwde (wat het voor ons ook is, natuurlijk). Maar toen ik de afgelopen twee maanden op reis was, bijna om de twee weken met andere mensen, begon ik mezelf dingen af te vragen. Want veel van mijn vrienden doen nu helemaal niets met muziek. Ja, ze luisteren er naar, ze kunnen er van genieten. Maar doen ze bijvoorbeeld ooit nog iets met hun kennis van akkoorden, als ze zich dat uberhaupt nog kunnen herinneren? Gebruiken ze ooit nog het notenschrift? Ik begon me af te vragen of het niet een beetje verspeelde moeite was om deze jongens muziekles te geven... wat hebben ze er nu immers nog aan?

De muzikant en muziekdocent in mij begon natuurlijk meteen te protesteren. Natuurlijk kregen ze muziekles; dat hoort er immers bij! Ik heb toch ook zitten blokken voor wiskunde, economie en aardrijkskunde, en wat doe ik daar nou nog mee? Het twijfelende stemmetje wierp tegen dat ik dankzij wiskunde en economie nu mijn loonstrookjes begrijp, dat ik dankzij aardrijkskunde nu weet waar India ligt en weet dat ik niet moet proberen naar Australie te fietsen. Zaken die in het gemiddelde leven van elke volwassene van belang zijn. Maar harmonische kennis, het kunnen lezen van het notenschrift en het kunnen spelen in een bandje... zijn dat eigenlijk ook zulke onmisbare zaken?
Ik begon allerlei redenen te bedenken waarom muziekles toch gegeven zou moeten worden aan scholieren. Misschien doen we het wel zodat de muziektraditie in stand blijft? Als we zo veel mogelijk kinderen leren over muziek zullen er altijd genoeg mensen geinteresseerd in blijven en zal die kennis nooit verloren gaan. Maar is dat wel nodig? Zijn er niet altijd genoeg mensen geinteresseerd in muziek om het voort te laten bestaan?
Op die manier dacht ik maar door.

Toen las ik ergens dat de middelbare school niet tot doel heeft zo veel mogelijk feiten en kennis bij leerlingen naar binnen te werken, maar dat het dient om de leerling te leren studeren. Op die manier zijn ze voorbereid op hun vervolgstudie, waar ze dan effectief aan de slag kunnen om een vak naar keuze te leren. De vakken die op de middelbare school worden onderwezen zijn dus eigenlijk een soort middel om de leerlingen een nuttige vaardigheid mee te geven. Hee, zou het niet ook zo zitten bij muziek? Is muziek eigenlijk niet gewoon een middel om de leerling vaardigheden te leren die wel zeer belangrijk zijn, maar niet geleerd worden bij wiskunde? Want wat hebben mijn vrienden wellicht wel (deels) geleerd tijdens de muzieklessen op school? Samenwerking, verantwoordelijkheid nemen, elkaar de ruimte geven en ruimte nemen waar dat nodig is. Ze leerden er dat sommige doelen moeilijk te bereiken zijn, maar dat het resultaat vaak de moeite waard is; ze leerden er omgaan met kritische beoordelingen. Allemaal zaken die de gemiddelde volwassene wel degelijk tegenkomt in zijn/haar dagelijks leven.
Maar toch, zijn deze vaardigheden alleen tijdens muzieklessen te leren? Komen ze ook niet aan bod tijdens, bijvoorbeeld, vakken als drama en lichamelijke opvoeding? Ik nam mezelf voor deze vragen allemaal te stellen het aankomende schooljaar tijdens de hoofdvak lessen. Tot die tijd zou ik mijn muziek-als-middel redenering als meest logische redenering aanhouden.

Muziek als middel dus. Dit was mijn visie toen ik afgelopen woensdag naar school kwam, wat jullie hebben kunnen horen tijdens de discussie. Er werden door jullie die middag vele wijze woorden gesproken en vele goede argumenten gemaakt voor ofwel muziek als middel, ofwel muziek als doel. Hetgeen tot gevolg had dat het twijfelende stemmetje – dat zich had afgevraagd waarom we in vredesnaam muziekles geven – en dat in de loop der tijd helemaal niet zo twijfelend meer klonk, nu toch weer begon te twijfelen. Want zoals onder andere Renske en Thijs heel goed opmerkten is muziek gewoon een vak, niet slechts een middel om gaten in de opvoeding op te vullen (vrije verwoording). Muziek moet dus ook daadwerkelijk geleerd worden, en niet slechts gebruikt. Hier sluit ik me bij aan, maar ook weer niet helemaal. Ik ben van mening dat je de leerlingen veel verschillende soorten muzikale kennis moet aanbieden, maar er ook voor moet zorgen dat ze tijdens opdrachten in de les de eerdergenoemde vaardigheden binnen krijgen.

Ik wil op dit punt graag even een verwijzing maken naar de (voorlopige) visie van Kim. Zoals je daar kunt lezen zegt zij dat ze het liefst muziek als middel èn als doel gebruikt. En waarom ook eigenlijk niet? Je kunt de leerlingen tegelijkertijd muziek leren en de vaardigheden die erbij horen. Maar waar ligt de nadruk? En is het nodig om een nadruk te leggen op middel of doel?

Tot zover het eerste deel van mijn credo.


Next time, on CREDO:

• Waar ligt de nadruk; middel of doel?
• Wat moet de Havo 3-leerling aan het eind geleerd hebben?
• Hoe ga ik dat bereiken?

Stay tuned!